ΜΑΒΕ, αλλά και την παρουσία αμιάντου στη λίμνη Πολυφύτου.
Η ερώτηση έγινε τον περασμένο Μάρτιο προς τους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Εσωτερικών, με αφορμή την τηλεδιάσκεψη του δημοτικού συμβουλίου Κοζάνης και στο πλαίσιο της συζήτησης για τη δημιουργία ΧΥΤΑ αμιάντου στα ΜΑΒΕ, όταν ο Δήμαρχος Κοζάνης έκανε λόγο για παρουσία αμιάντου στη λίμνη Πολυφύτου.
Διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης ΧΥΤΕΑ αμιαντούχων αποβλήτων στα ΜΑΒΕ
Αναφορικά με τη δημιουργία ΧΥΤΑΜ, η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος διευκρινίζει πως στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) για την περίοδο 2020-2030 γίνεται διακριτή αναφορά στη διαχείριση αποβλήτων αμιάντου και πως «η οργάνωση/διαχείριση ΧΥΤΕΑ για την διάθεση αμιαντούχων αποβλήτων που θα καλύπτουν το σύνολο των αναγκών της χώρας δεν έχει προχωρήσει έως σήμερα και υφίστανται μόνο ιδιωτικές εγκαταστάσεις που έχουν κατασκευαστεί για τις ανάγκες των αντίστοιχων εταιρειών (ΔΕΗ, ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ)».
Επισημαίνεται επίσης ότι στον Χώρο Διαχείρισης Βιομηχανικών Αποβλήτων (ΧΔΒΑ) στο ορυχείο Καρδιάς έχουν διατεθεί ποσότητες αποβλήτων αμιαντοτσιμέντου της ΔΕΗ και από το 2008 ο ΧΔΒΑ δε δέχεται άλλες ποσότητες και έχει αποκατασταθεί.
Η συνήθης πρακτική για τα απόβλητα αμιάντου μέχρι σήμερα είναι η εξαγωγή προς διάθεση σε εγκαταστάσεις του εξωτερικού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της υπηρεσίας, το έτος 2019 εξήχθησαν 2.500 τόνοι αποβλήτων αμιάντου.
Όπως αναφέρει το Υπουργείο στο ΕΣΔΑ προτείνονται μέτρα και δράσεις για τα απόβλητα αμιάντου, καθώς και για τη διαμόρφωση δικτύου διάθεσης των εν λόγω αποβλήτων με την εξέταση δυνατότητας αξιοποίησης υφιστάμενων ΧΥΤΕΑ ή/ και δημιουργίας νέων ΧΥΤΕΑ, με διερεύνηση – μεταξύ άλλων – ευρύτερης αξιοποίησης και του ΧΥΤΕΑ αμιαντούχων αποβλήτων στη Δυτική Μακεδονία ΜΑΒΕ (Ζιδάνι).
Ο σχεδιασμός
Στο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Δυτικής Μακεδονίας, το οποίο εγκρίθηκε με την υπ’ αρίθμ. 286/28-11-2016 (ΑΔΑ:ΩΖΘΝ7ΛΨ-ΘΓΤ) απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας, μετά από διαβουλεύσεις και γνωμοδοτήσεις συναρμόδιων υπηρεσιών, αναφέρεται μεταξύ των άλλων, για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων που περιέχουν αμίαντο στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ότι «τα λοιπά απόβλητα αμιάντου που θα παραχθούν στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, δύναται να διατίθενται στην περιοχή της πρώην ΜΑΒΕ (υπό την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ως ιδιοκτήτη της έκτασης) σε νέο κύτταρο εντός του χώρου» και συνεχίζει επισημαίνοντας ότι «σε κάθε περίπτωση θα πρέπει εκτός της διασφάλισης των απαιτούμενών αδειοδοτήσεων και της χρηματοδότησης των υποδομών, να διασφαλίζεται επιπλέον και η βιώσιμη λειτουργία τους, με τα πλέον αυστηρά κριτήρια προστασίας της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής».
Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που εγκρίθηκε με την ΚΥΑ 51373/4684/25-11-2015 και τέθηκε σε ισχύ με την ΠΥΣ 49/2015 (ΦΕΚ 174/Α) για τη διαχείριση των Αποβλήτων Αμιάντου προβλέπει στην παρ. 3.4.3.2Β «διαμόρφωση δικτύου διάθεσης των αμιαντούχων αποβλήτων κατά προτεραιότητα μέσω αξιοποίησης των υφιστάμενων και σχεδιαζόμενων ιδιωτικών ΧΥΤΕΑ», μεταξύ των οποίων είναι και ο ΧΔΒΑ στο ορυχείο καρδιάς του ΛΚΔΜ και τα πρώην μεταλλεία ΜΑΒΕ.
Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ), ο οποίος εγκρίθηκε με την ΥΑ 62952/5384/30-12-2016 (ΦΕΚ 4326/Β] για τη διαχείριση των Αποβλήτων Αμιάντου προβλέπει στην παρ. 4.9.4.2 ότι «η διαχείριση των αποβλήτων που περιέχουν αμίαντο θα γίνεται μόνο με υγειονομική ταφή σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους. Το έως τώρα διαμορφωμένο δίκτυο περιλαμβάνει ΧΥΤτου εξωτερικού, ενώ οι χώροι που είναι κατάλληλοι στην Ελλάδα είναι ο ΧΥΤΕΑ ΔΕΕΙ (ΧΔΒΑ Καρδιάς), ο ΧΥΤΕΑ Αλουμίνιου, ο ΧΔΒΑ Μεγαλόπολης και ο ΧΥΤ Αμιάντου ΜΑΒΕ».
Επιπλέον, ο νέος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που τέθηκε σε ισχύ με την ΠΥΣ 39/2020 (ΦΕΚ 185/Α) στα ενδεικτικά προτεινόμενα μέτρα και δράσεις για τα απόβλητα που περιέχουν αμίαντο αναφέρει άτι για την διαμόρφωση δικτύου διάθεσης Αποβλήτων Αμιάντου να εξεταστεί η δυνατότητα αξιοποίησης υφιστάμενων ΧΥΤΕΑ ή και η δημιουργία νέων ΧΥΤΕΑ με διερεύνηση – μεταξύ των άλλων- ευρύτερης αξιοποίησης και του ΧΥΤΕΑ αμιαντούχων αποβλήτων στη Δυτική Μακεδονία ΜΑΒΕ (Ζιδάνι).
Κώστας Σκρέκας: Eνδελεχής εκτίμηση επιπτώσεων όλων των έργων
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ πως σε ξεχωριστή του απάντηση ο Υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Σκρέκας διευκρινίζει πως δεν συντρέχει περιβαλλοντικός κίνδυνος καθώς «τα έργα και οι δραστηριότητες, επομένως και τα έργα που αφορούν στη διαχείριση αποβλήτων, υπόκεινται στη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, κατά την οποία γίνεται ενδελεχής εκτίμηση των επιπτώσεών τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και τίθενται οι κατάλληλοι όροι για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και για την υγεία και ασφάλεια του πληθυσμού της περιοχής η οποία επηρεάζεται από αυτά.
Η θέση της Περιφέρειας
Από την πλευρά της Περιφέρειας αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η μόνη ενέργεια που έχει γίνει είναι η συγκρότηση ομάδας εργασίας με αντικείμενο τη συλλογή στοιχείων, προκειμένου να εξεταστεί η δυνατότητα υλοποίησης ΧΥΤΑΜ στο χώρο των ΜΑΒΕ, η βιωσιμότητά της και οι επιπτώσεις της στην δημόσια υγεία και το περιβάλλον.
«Σε περίπτωση που τα επιστημονικά δεδομένα και οι εφαρμοζόμενες τεχνικές εξασφαλίζουν πλήρως την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, τότε η Περιφερειακή Αρχή, μέσω του Περιφερειακού της Συμβουλίου, θα πράξει ανάλογα με τις αποφάσεις των τοπικών κοινωνιών» ξεκαθαρίζει η Περιφέρεια.
Κάτω από το όριο ανίχνευσης ο αμίαντος στα νερά και στον αέρα σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων του Κέντρου Περιβάλλοντος
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των μετρήσεων, στο πλαίσιο της ανάθεσης έργου που υπογράφτηκε μεταξύ Περιφέρειας και Κέντρου Περιβάλλοντος το Μάρτιο του 2020 και περιλάμβανε αναλύσεις σε επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, αλλά και αναλύσεις αμιάντου σε δείγματα αέρα.
Σύμφωνα με αυτά σε ό,τι αφορά στα δείγματα αέρα, δεν ανιχνεύθηκαν ίνες αμιάντου, είτε η συγκέντρωση ήταν μικρότερη του ορίου ανίχνευσης και πολύ πιο κάτω από το όριο της 0,1 ίνας ανά cm3 αέρα ως μέση 8ωρη χρονικά σταθμισμένη έκθεση, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία.
Το ίδιο ισχύει και για τα επιφανειακά, τα υπόγεια ύδατα και τα στραγγίσματα και οι μοναδικές περιπτώσεις που ανιχνεύονται ίνες αμιάντου ανά λίτρο, αφορούν στις θέσεις δειγματοληψίας στην όχθη της γέφυρας του Ρυμνίου (13.235 ίνες / λίτρο), στην λίμνη των ΜΑΒΕ (12.745 ίνες/ λίτρο) και στη θερινή μέτρηση του επιφανειακού δείγματος (38.000 ίνες/λίτρο).
Το ιστορικό
Ο χώρος των πρώην Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ) βρίσκεται στην περιοχή Ζιδάνι, της κτηματικής περιοχής της Τ.Κ. Μικροβάλτου, του Δήμου Σερβίων της ΠΕ Κοζάνης, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και εκτείνεται σε έκταση 4.144,00 στρεμμάτων, σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 672μ έως 720 μ.
Η παρουσία αμιάντου στην περιοχή εντοπίστηκε για πρώτη φορά από ιδιώτες το 1935. Η συστηματική έρευνα όμως ξεκίνησε το 1955 και η εκμετάλλευση ξεκίνησε το 1979 με την κατασκευή του εργοστασίου επεξεργασίας των ινών αμιάντου. Η εξόρυξη και επεξεργασία αμιάντου στα ΜΑΒΕ σταματάει οριστικά το Μάρτιο του 2000, μετά την απαξίωση του υλικού ως επικινδύνου για την υγεία.
Ιδιοκτήτης της έκτασης είναι η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, η οποία αποκτήθηκε το 2009 από την τότε ΝΑ Κοζάνης, μέσω αγοράς στο συμβολικό τίμημα του 1,00 ευρώ, από τους εκπροσώπους των εταιρειών ΜΑΒΕ ΑΕ και ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΜΙΑΝΤΟΣ ΑΝΒΕ, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα και την περιβαλλοντική αποκατάσταση του χώρου.
Στο πλαίσιο αυτό η τότε ΝΑ Κοζάνης και μετέπειτα η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας εκτέλεσε τέσσερα έργα για την περιβαλλοντική αποκατάσταση του χώρου.
1°Έργο: Χρησιμοποίηση του μεταλλείου αμιάντου ΜΑΒΕ ως περιοχή διάθεσης αμιάντου.
2 Έργο: Αποκατάσταση των αποθέσεων των MABE (Α1 φάση).
3° Έργο: Ολοκλήρωση έργου αποκατάστασης αποθέσεων και μεταλλείου των ΜΑΒΕ (Β’ φάση).
4° Έργο: Εξυγίανση – αποκατάσταση κτιριακών εγκαταστάσεων και περιβάλλοντος χώρου των ΜΑΒΕ -Κατασκευή ΧΥΤΑΜ.
«Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό για την ολοκλήρωση της αποκατάστασης των ΜΑΒΕ, υπολείπεται «η καθαίρεση-κατεδάφιση των εξυγιασθέντων κτιριακών εγκαταστάσεων χωρίς την χρήση εκρηκτικών», με προεκτιμώμενο προϋπολογισμό 8,0 εκ. ευρώ περίπου.
Υποχρέωση της Περιφέρειας είναι η συντήρηση των κατασκευασμένων έργων, καθώς και η φύλαξη και η περιβαλλοντική παρακολούθηση της περιοχής για τα επόμενα 25-30 έτη, με προεκτιμώμενη ετήσια δαπάνη 100.000,00 ευρώ περίπου.