τόσο τους εργαζόμενους στις λιγνιτικές βιομηχανίες, όσο και τις ανθρακοφόρες η λιγνιτικές περιοχές που στήριξαν το οικοδόμημα ανάπτυξη της τα τελευταία πενήντα χρόνια» ο δήμαρχος Κοζάνης Λευτέρης Ιωαννίδης έκλεισε τις εργασίες του 1ου Φόρουμ Δημάρχων για τη Δίκαιη Μετάβαση των ανθρακοφόρων / λιγνιτικών περιφερειών της Ευρώπης που έγινε στην Κοζάνη. Απευθυνόμενος στους δημάρχους από περιοχές της Σλοβακίας, Γερμανίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Πολωνίας και Ελλάδας που διαθέτουν στα γεωγραφικά του όρια ορυχεία και εργοστάσια παραγωγής ρεύματος από λιγνίτη η λιθάνθρακα που διέκοψαν την λειτουργία τους, θα κλείσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα η θα τεθούν σε καθεστώς περιορισμένης λειτουργίας, τόνισε ότι όλοι μας «πρέπει να είμαστε παρόντες στην τεράστια πρόκληση που ανοίγεται μπροστά μας με την απανθρακοποίηση των περιοχών» ώστε να εξασφαλιστεί ότι η μετάβαση «θα’ναι δίκαιη για τους εργαζόμενους, τις τοπικές κοινωνίες και τις επόμενες γενιές που θα μείνουν σε αυτές τις περιοχές». Μάλιστα στο τέλος, πρότεινε στους δημάρχους που θα πληγούν περισσότερο από την πολιτική της ανθρακοποίησης, να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο διακήρυξης αρχών, όπου θα περιγράφονται όχι μόνο τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών αλλά και οι δρόμοι διεξόδου προς άλλες μορφές οικονομικής οργάνωσης των πλητόμενων περιοχών της Ευρώπης. Συμφωνήθηκε απ’όλους το σχέδιο της διακήρυξης να ετοιμαστεί από την επιστημονική ομάδα του δικτύου Ενεργειακών Δήμων Ελλάδας και να ανακοινωθεί επίσημα στην δεύτερη συνάντηση του φόρουμ που θα γίνει στην Prievidza της Σλοβακίας.
Στο θέμα της χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας «Coal Regions in Transition Platform», δηλαδή της πλατφόρμας μετάβασης των οικονομιών των ανθρακοφόρων περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σ’ ένα διαφορετικό αναπτυξιακό μοντέλο, αναφέρθηκε ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής επιτροπής για θέματα Ενέργειας και απεσταλμένος του Αντιπρόεδρου της Κομισιόν Εero Alio. Εξήγησε ότι δεν υπάρχουν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση της πλατφόρμας, αλλά θα χρησιμοποιηθούν αδιάθετοι πόροι που λιμνάζουν σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και προγράμματα. Αναφέρθηκε σε «αδιάθετους πόρους ύψους 42 εκ € από τις πολιτικές σύγκλισης από το αναπτυξιακό ταμείο από τον προϋπολογισμό τής Ένωσης 2020-2027, το ταμείο του προγράμματος life αλλά και μέρος των χρημάτων από το σύστημα την εμπορίας ρύπων δηλαδή του CO2». Στο πιεστικό ερώτημα ποτέ θα υπάρξει τελική ημερομηνία από την ΕΕ στην απαγόρευση χρήσης άνθρακα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη ο κ. Alio ανέφερε ότι «η κατάργηση του λιγνίτη θα γίνει σε διαφορετικές χρονικές στιγμές στις χώρες που το εξορύσσουν». Εξήγησε ότι δεν έχουν οριστεί ημερομηνίες από την ΕΕ και για το συγκεκριμένο θέμα «θα αποφασίσουν τα κράτη μέλη χωρίς την δική μας συνδρομή». Μάλιστα φρόντισε να διαχωρίσει την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία της πλατφόρμας από την τελική ημερομηνία χρήσης άνθρακα από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη.
Ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ Γιώργος Αδαμίδης ζήτησε από το εκπρόσωπο της ΕΕ να επανεξεταστεί το θέμα της περιορισμένης λειτουργίας του ΑΗΣ Καρδιάς και του ΑΗΣ Αμυνταίου, που σε μερικούς μήνες θα πρέπει να κλείσουν, δίνοντας παράταση έως το 2023. Μίλησε για «μεθόδους βίαιης μετάβασης των λιγνιτοφόρων περιοχών» που θα πλήξει την βιωσιμότητά τους και κατέληξε λέγοντας ότι «καμία ευρωπαϊκή επιτροπή δεν μπορεί να θέσει την Ελλάδα σε ενεργειακή ομηρία την Ελλάδα με κίνδυνο να πάθει Μπλακ άουτ από την απόσυρση 2500 mw».
Ο Δήμαρχος Αμυνταίου Κώστας Θεοδωρίδης ανέφερε ότι η περιοχή δεν είναι έτοιμη να αποκαταστήσει όχι μόνο τις θέσεις απασχόλησης που θα χαθούν από το κλείσιμο των εργοστασίων και των ορυχείων αλλά «ούτε να υποκαταστήσει το αγαθό της Τ/Θ όπου ο ακριτικός δήμος θερμαίνεται από τον ζεστό ατμό τους ΑΗΣ Αμυνταίου που όμως σε λίγους μήνες θα διακόψει την λειτουργία του».
Από τις εμπειρίες μετατροπής λιγνιτοφόρων περιοχών σε διαφορετικό οικονομικό μοντέλο, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίασε η περίπτωση του δήμου Graefenheinchen στην κεντρική Γερμανία όπου ο δήμαρχος Enrico Schilling εξήγησε πως ξεκινώντας με εντατική δουλειά το 1995 κατάφεραν σε μια δεκαετία να αλλάξουν τον χαρακτήρα μιας ολόκληρης περιοχής. που ήταν γεμάτη από ορυχεία και μηχανήματα και να την μετατρέψουν σε χώρο πολιτισμού με την διοργάνωση μεγάλων συναυλιών την δημιουργία βιομηχανικών μουσείων, σε χώρο αθλητισμού, αναψυχής και ξεκούρασης με την δημιουργία λιμνών και τεράστιων πάρκων. Μάλιστα αποκάλυψε ότι «τα εγκαίνια του πρωτοποριακού αυτού έργου έγιναν με μεγάλη συναυλία του Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη». Τέλος ανέφερε οτι η περιοχή έχει γίνει πόλος έλξης χιλιάδων επισκεπτών και κατέληξε ότι το παράδειγμα του δήμου Graefenheinchen θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρόταση προς συζήτηση για το μέλλον.
Στην ανάγκη το ταμείο δίκαιης μετάβασης «να αποτελέσει διακριτή χρηματοδοτική προτεραιότητα στο νέο Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2020-2027» αναφέρθηκε ο Νίκος Μάντζαρης, υπεύθυνος Τομέα Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής WWF Ελλάς. Επεσήμανε ότι πρέπει να δοθούν πολλές και σημαντικές μάχες σε επίπεδο ΕΕ αλλά και σε επίπεδο κρατών μελών ώστε «να πετύχουμε την εδραίωση της δίκαιης μετάβασης ως βασικό συστατικό ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών».
Οι ξένες αντιπροσωπείες επισκέφθηκαν τις εγκαταστάσεις ορυχείων, σταθμών παραγωγής ενέργειας της ΔΕΗ, παλιά ορυχεία και κτιριακές εγκαταστάσεις εργοστασίων της ΔΕΗ που σήμερα δεν λειτουργούν. Επίσης περιηγήθηκαν στον κάμπο του ξινόμαυρου στο Αμύνταιο Φλώρινας και επισκέφθηκαν πρότυπες οινοποιητικές μονάδες της περιοχής.