ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΕΝΩΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»
«Κι όμως πρέπει να ξέρουμε κατά πού προχωρούμε, κι όμως πρέπει να ξέρουμε κατά πώς προχωρούμε». Γ. Σεφέρης
Αξιότιμοι αναγνώστες, είμαι ένας πολίτης, δημότης και κάτοικος του Δήμου Βελβεντού.
Ως Δήμος, είμαστε από τους ελάχιστους στη χώρα που με εθελοντικές συνενώσεις (που ξεκίνησαν πριν από μισό περίπου αιώνα!)το 1952, το 1985, το 1994 και το 1997, φθάσαμε στη σημερινή μορφή του Δήμου Βελβεντού. Ενός Δήμου που οι περισσότεροι γνωρίζετε αρκετά καλά. Ενός τόπου που έχει τη δική του Ιστορία εδώ και 6.000 χρόνια! Μιας κοινωνίας ανθρώπων με διαχρονική Πολιτιστική και Πολιτισμική ταυτότητα, με εξαιρετικές υποδομές στην Παιδεία, τον Αθλητισμό και το Περιβάλλον, με υποδειγματικές αρχές αυτοδιοικητικής λειτουργίας, με πρότυπο συνεταιριστικό κίνημα και δύο υγιέστατους - πανευρωπαϊκής και διεθνής εμβέλειας – και καινοτόμους αγροτικούς συνεταιρισμούς, όπως ήδη γνωρίζετε. Μιας κοινωνίας πολιτών στην οποία η συμμετοχή στα κοινά θεωρείται λειτούργημα και ασκείται με ιδιαίτερη υπευθυνότητα. Με μια στενή, ζεστή και ουσιαστική σχέση με την Ομογένεια η οποία διαχρονικά συμβάλλει καθοριστικά στην εξέλιξη, την ανάπτυξη και την πορεία της Γενέτειρας.
Η θεσμική λειτουργία του Δήμου μας αποτελεί από τη μια παράδειγμα και σημείο αναφοράς και από την άλλη υπόδειγμα συμμετοχικής κοινωνίας. Παράλληλα, η υποδειγματική και αξιοζήλευτη, διαχρονικά, πορεία, του Δήμου Βελβεντού, αναδεικνύει και φανερώνει έναν ισχυρό Δήμο. Αυτό δεν το υποστηρίζουμε μόνο εμείς αλλά και ολόκληρη η κοινωνία του νομού Κοζάνης. Τόσο οι ίδιοι οι πολίτες όσο και οι εκπρόσωποί μας στο Κοινοβούλιο αλλά και ακόμα παραπέρα, σε όλα τα Κέντρα λήψης αποφάσεων. Είναι τυχαία άραγε η επίσκεψη του νυν πρωθυπουργού δύο (2!) φορές στο Δήμο μας τον τελευταίο ενάμιση περίπου χρόνο;
Η κυβέρνηση παρουσίασε πριν δύο μήνες περίπου το σχέδιο «Καλλικράτης», με το οποίο επιχειρεί να αλλάξει ριζικά το διοικητικό σύστημα της χώρας. Με το σχέδιο «Καλλικράτης» φαίνεται να κλείνει ένας κύκλος έντονων διεργασιών - αλλά και πολλαπλών διαψεύσεων - ως προς τη μεταρρύθμιση του διοικητικού μας συστήματος. Το σχέδιο διοικητικής αναδιάρθρωσης της χώρας έχει δρομολογηθεί. Από πολλές πλευρές κρίνεται μείζονος σημασίας για την αποτελεσματική λειτουργία της διοίκησης, τον εκσυγχρονισμό και εκδημοκρατισμό της αυτοδιοίκησης και του κράτους.
Κανένα όμως σχέδιο, κανένα μέτρο, δεν είναι καλό αν δεν επεξεργαστεί, πρώτα, στις συμπληγάδες της διαφωνίας, δεν τριφτεί από ιδέες, απόψεις, γνώμες και τελικά αν δεν διορθωθεί, με βάση τις παρατηρήσεις που γίνονται. Η λειτουργία μιας πολιτείας βελτιώνεται από τη διαφωνία. «Η διαφωνία είναι η ύψιστη μορφή πατριωτισμού», έλεγε ο αμερικανός ιστορικός, πολιτικός επιστήμονας, θεατρικός συγγραφέας και ακτιβιστής, Χάουαρντ Ζιν.
Από έρευνα που έχει γίνει για τους Ο.Τ.Α. της Ε.Ε., αποδεικνύεται ότι στις περισσότερες χώρες ο μέσος πληθυσμός των Ο.Τ.Α. είναι κάτω από 5.000 κατοίκους, σε χώρες με θετικά αποτελέσματα στην Περιφέρεια, αφού έχουν μεγάλη αυτοτέλεια και έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για την Πρωτοβάθμια Υγεία, την Παιδεία, την Χωροταξία, την Διαχείριση του τοπικού πλούτου, κάτι που εμείς δεν έχουμε σήμερα. Η επιλογή για βίαιη κατάργηση των 2 στους 3 δήμους, παραγνωρίζει ότι κύριο πρόβλημα δεν είναι το πληθυσμιακό τους μέγεθος, αλλά η κουλτούρα αδιαφάνειας που πηγάζει από τον τρόπο διοίκησης. Εξάλλου η άποψη που εντέχνως επικαλούνται και καλλιεργούν κάποιοι κύκλοι ως μοντέλο, αλλά (κυρίως) και η υιοθέτησή της από σοβαρούς ανθρώπους, ότι μόνο οι μεγάλοι, ισχυροί και απρόσωποι δήμοι είναι και αποτελεσματικοί δήμοι, όχι μόνο δεν ευσταθεί, αλλά αντίθετα είναι αυτοί που οι πολίτες δεν εμπιστεύονται αφού πολλές φορές ακούμε για κατασπαταλήσεις χρημάτων, χρέη, δάνεια, αδιαφάνεια, για όλα αυτά εξαιτίας των οποίων η κοινωνία έχει χάσει την εμπιστοσύνη της στο Θεσμό της Αυτοδιοίκησης. Διατυπώνουμε σοβαρότατες ενστάσεις στην προοπτική ενσωμάτωσης μικρότερων, αλλά οικονομικά υγιών δήμων, σε μεγαλύτερους και οικονομικά χρεοκοπημένους και σε ό,τι μας αφορά (στη δική μας περίπτωση) είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι ευνόητο ότι οι πολίτες των μικρότερων δήμων θα κληθούν να «πληρώσουν τα σπασμένα» της αποτυχίας δημοτικών αρχών άλλων δήμων. Οι σχεδιασμοί λοιπόν, που θέλουν την ενσωμάτωση του Βελβεντού σε άλλο Δήμο, θα είναι, ως εκ τούτου, καταστροφικοί για τους δημότες του και θα φαλκιδεύουν την αναπτυξιακή πορεία που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια στον δήμο. Υπάρχουν στον ελληνικό χώρο πλείστα όσα παραδείγματα καινοτόμων, δημιουργικών και αποτελεσματικών «μικρών» Δήμων. Ο Δήμος μας, ο Δήμος Βελβεντού, μπορεί να έχει πλήρη οικονομική και θεσμική επάρκεια, αν του δοθεί η δυνατότητα. Αν μάλιστα η ΚΕΔΚΕ τολμήσει και θελήσει να συγκρίνει τα αποτελέσματα των μεγάλων με τους μικρότερους δήμους θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Επιπρόσθετα, οι συνενώσεις δήμων και κοινοτήτων και όταν ακόμα είναι αναγκαίες απαιτούν ένα χρόνο ωρίμανσης. Υπάρχουν εξάλλου παραδείγματα ευρωπαϊκών χωρών που προχώρησαν σε συνενώσεις με έναν προγραμματισμό διάρκειας χρόνων.
Με το κυβερνητικό σχέδιο, αν είναι έτσι όπως αυτό παρουσιάζεται συνεχώς από τα ΜΜΕ, οι προβλεπόμενοι 370 δήμοι θα έχουν μέσο πληθυσμό σχεδόν 30.000 κατοίκους, δηλαδή 6πλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο! Η αναλογία κατοίκων και δήμων είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο. Η ευρωπαϊκή, λοιπόν, πρακτική δείχνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από εκείνα τα οποία επιδιώκονται από τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών. Είναι άξιο απορίας πώς είναι δυνατόν να πηγαίνουμε σε αντίθετη κατεύθυνση από όλη την Ευρώπη! Κι επειδή οι αριθμοί συνήθως αποκαλύπτουν την αλήθεια, είναι αποδεδειγμένο πως σε όλες σχεδόν της χώρες της Ευρώπης η αναλογία κατοίκων και δήμων συνεχώς μειώνεται. Με το πρόγραμμα «Καλλικράτης», ωστόσο, διαφαίνεται ότι η αναλογία… αυξάνεται!
Για ποιο λόγο λοιπόν αυτή η επιμονή όσον αφορά την κατάργηση αναφανδόν όλων των μικρότερων αλλά βιώσιμων Δήμων. Η συνεχής αλλά και κυρίως ψευδής επίκληση των ευρωπαϊκών δεδομένων αδικούν και την αλήθεια και την προοπτική. «Είναι τόσο εύκολο να λειτουργήσει η προπαγάνδα και να χλευάζεται η εναντίωση» (Χάρολντ Πίντερ, βρετανός θεατρικός συγγραφέας). Η επιμονή στη δραστική μείωση του αριθμού των δήμων, χωρίς μάλιστα να έχει προηγηθεί ουσιαστική αποτίμηση των προηγούμενων συγχωνεύσεων, υπηρετεί ίσως τον ανασχεδιασμό των εκλογικών περιφερειών, δεν προωθεί όμως ούτε τη δημοκρατία, ούτε τη διαφάνεια, ούτε τη βιωσιμότητα. Το μεγαλείο της δημοκρατίας σε σχέση με τα προηγούμενα πολιτικά συστήματα που γνώρισε ο κόσμος είναι η αποκέντρωση της εξουσίας. Πιστεύουμε ότι αν είχε γίνει μελέτη αξιολόγησης των 1.034 Ο.Τ.Α. μεμονωμένα, ίσως να υπήρχε διαφορετική άποψη από κάποιους που θέλουν την Αυτοδιοίκηση χειραγωγημένη από το κέντρο. Με τον τρόπο αυτό δε θα υπήρχε η λέξη ισχυρός Ο.Τ.Α. αλλά λειτουργικός και αποτελεσματικός Ο.Τ.Α.. Ο «Καλλικράτης» θα πρέπει να διατηρήσει τους αποτελεσματικούς και λειτουργικούς Ο.Τ.Α. και να αξιολογήσει το αποτέλεσμα που αποκομίστηκε από τον «Καποδίστρια» κατά περίπτωση και όχι γενικά. Για τη χωροθέτηση των διοικητικών ορίων των νέων ΟΤΑ, τη χωροταξική κατανομή, πρέπει να υπάρχουν ειδικά κριτήρια. Όμως το πληθυσμιακό πιστεύουμε, πως δεν θα πρέπει να είναι το καθοριστικό για τους νέους Ο.Τ.Α., ιδιαίτερα στις απομακρυσμένες περιοχές, στον ορεινό – ημιορεινό και νησιωτικό χώρο. Η χάραξη των ορίων μπορεί να ενσωματώσει και να αξιοποιήσει την εμπειρία του «Καποδίστρια», έτσι ώστε να ισχύσουν κριτήρια πολιτισμικά, κοινωνικοοικονομικά, γεωγραφικά και περιβαλλοντικά. Η αναγκαιότητα ίσως κάποιων συνενώσεων πρέπει να έρχεται από τη ζωή και δεν χρειάζεται να υπάρχουν εξαιρετικές βιασύνες όταν το κύριο βάρος της μεταρρύθμισης πρέπει να είναι η αιρετή Περιφέρεια και οι αποκεντρωμένοι Νομαρχιακοί θεσμοί.
Φίλες και φίλοι, ένας αυτοδιοικητικός φορέας πρέπει πάνω απ’ όλα να πληροί την αρχή της εγγύτητας. Με την ενδεχόμενη συνένωση του Δήμου μας, με τη δημιουργία τεράστιων πληθυσμιακών ή γεωγραφικών ενοτήτων, η αρχή της εγγύτητας στον πολίτη θα χαθεί και “Τα παράπονα στον δήμαρχο” θα πάψει να ισχύει. Αν μεγαλώσουν τα αυτοδιοικητικά σύνορα, η απόσταση ανάμεσα στον πολίτη και τις αυτοδιοικητικές αρχές θα μεγαλώσει, τα χαρακτηριστικά της κωμόπολής μας θα αλλοιωθούν, η τάξη μεγέθους των προβλημάτων θα διευρυνθεί. Τα προβλήματα του πολίτη θα μεγαλώσουν, αλλά τα κέντρα επίλυσής τους θα απομακρυνθούν. Αν επιβεβαιωθεί τελικά η βίαιη κατάργηση δύο στους τρεις Δήμους, δεν είναι ότι καταργούνται μόνο κάποιοι Δήμοι, αλλά καταργούνται στοιχεία της Δημοκρατίας. Η αύξηση του μεγέθους των Δήμων εμποδίζει σοβαρά την συμμετοχή των πολιτών. Ας μην ξεχνάμε ότι η Αυτοδιοίκηση δεν είναι μόνο τοπική διοίκηση, αλλά και θεσμός δημοκρατικής συμμετοχής, όπου οι αποφάσεις παίρνονται στο πιο κοντινό προς τον πολίτη επίπεδο. Η αποκέντρωση, είναι έννοια πολιτικής δημοκρατίας, δηλαδή συμμετοχής του πολίτη στις διαδικασίες συναπόφασης στα του οίκου του (στη γειτονιά του) και, συνεπώς, ενεργοποίησης του. Το προέχον λοιπόν, είναι η θέση του πολίτη και η τοποθέτησή του σ' αυτό το σύστημα. Ο πολίτης πρέπει να στέκεται σε οποιοδήποτε σημείο αυτού του συστήματος και να αισθάνεται ελεύθερος, ακέραιος και εξυπηρετούμενος. Όταν συμβαίνει αυτό, το σύστημα είναι επιτυχημένο.
«…Πέραν του σχεδιασμού, προϋπόθεση αντιμετώπισης των μεγάλων προβλημάτων είναι η συνειδησιακή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και του κάθε μέλους της.
Αυτή ακριβώς η συμμετοχή της κοινωνίας, στις μεγάλες στιγμές της δημιουργίας και της δράσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η σύμπραξη των κοινωνιών, αλλά και των κατ’ ιδίαν μελών της αναδεικνύει την ποιότητα του πολίτη και του μέλους της τοπικής κοινωνίας, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας.
Με ένα λόγο: Στις μεγάλες στιγμές της τοπικής κοινωνίας, οι άνθρωποι που δοκιμάζονται, δεν είναι άθροισμα μεμονωμένων πολιτών, αλλά οφείλουν να είναι κοινωνία συνανθρώπων. Έτσι και η αντιμετώπιση μεγάλων θεμάτων γενικότερα, προϋποθέτει τη μετάβαση από τον άνθρωπο στο συνάνθρωπο και από τον πολίτη στον συμπολίτη, πέρα από κομματικά σύνορα που δυστυχώς, αντί να λειτουργούν δημιουργικά λειτουργούν διχαστικά…». Δημήτρης Θ. Τσάτσος
Ο διάλογος που ξεκίνησε, πρέπει να γίνει σε βάθος, χωρίς προειλημμένες αποφάσεις και χωρίς να κουβαλά τις δουλείες και τις δεσμεύσεις του παρελθόντος. Είναι ευκαιρία για μια ειλικρινή και εποικοδομητική συζήτηση με μοναδικό στόχο την παραγωγή του καλύτερου αποτελέσματος. Η θετική αναφορά του ίδιου του αρμόδιου Υπουργού, στη διεξοδική διαβούλευση με τους φορείς της αυτοδιοίκησης και τις τοπικές κοινωνίες πριν τη λήψη των όποιων αποφάσεων, αποτελεί ίσως την καλύτερη εγγύηση για το μέλλον του Δήμου Βελβεντού ως αυτόνομου Δήμου.
Ναι, η χώρα μας και οι πολίτες δικαιούμαστε μια αυτοδιοίκηση δημοκρατικά οργανωμένη, θεσμικά ισχυρή, οικονομικά αυτοδύναμη, λειτουργική και αποτελεσματική, ευέλικτη και σύγχρονη, κοντά στον πολίτη, πόλο τοπικής ανάπτυξης και ευημερίας. Μόνο έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για τη μετεξέλιξη της Αυτοδιοίκησης σε τοπική κυβέρνηση και θα αποτελέσει το ισχυρότερο εφόδιο στην αναπτυξιακή προσπάθεια της Ελλάδας. Όμως, η μεταρρύθμιση στην αυτοδιοίκηση οφείλει να συνδέεται και με την οικολογική βιωσιμότητα αλλά και να προωθεί περισσότερη δημοκρατία, διαφάνεια και συμμετοχή των πολιτών. Απαιτείται λοιπόν μια αλλαγή, αλλά μια αλλαγή που να μην θέσει σε συγκρουσιακές διαδικασίες τις τοπικές κοινωνίες. Οι αλλαγές και οι εξελίξεις που θα προωθηθούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για να είναι βιώσιμες, πρέπει να έχουν το έρεισμα στη βούληση των τοπικών κοινωνιών.
Ως πολίτες του Δήμου Βελβεντού μιλήσαμε και μιλάμε για τον μακροχρόνιο διοικητικό και αυτοδιοικητικό σχεδιασμό, καταθέσαμε και καταθέτουμε τον δικό μας προβληματισμό για την ανάπτυξη που επιθυμούμε, για το μέλλον των τοπικών μας κοινωνιών.
Αποδείξαμε και αποδεικνύουμε καθημερινά ότι αντέχουμε, επειδή εδώ υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν και υπερασπίζονται τον τόπο τους και το μέλλον των παιδιών τους.
Για τους παραπάνω λόγους αλλά και ακόμα περισσότερους που δεν έχουμε το χώρο να αναπτύξουμε σήμερα, επιθυμούμε ο νέος χάρτης της Αυτοδιοίκησης να συμπεριλάβει το Δήμο μας, το Δήμο Βελβεντού, ως αυτόνομο Δήμο - όπως εξάλλου έχουμε αποφασίσει δημοκρατικά ως κοινωνία εδώ και πολύ καιρό - αφού όλα τα δεδομένα προδιαγράφουν τη βιώσιμη πορεία του στο μέλλον.
Παραφράζοντας τον μεγάλο στοχαστή Τόμας Τζέφερσον μπορούμε να δηλώσουμε ότι: «Το τίμημα της αυτονομίας είναι η διαρκής επαγρύπνηση». Ως δημότες του Δήμου Βελβεντού, δεν είμαστε διατεθειμένοι να προσυπογράψουμε το «τέλος της Ιστορίας» για το Δήμο Βελβεντού. Γι’ αυτό και διεκδικούμε τη… μοναξιά μας!
Τσιουκαρδάνης Νικόλαος
Πολίτης και δημότης του Δήμου Βελβεντού